Non-fictie

2023 tekende zich (opnieuw) door oorlog. In Oekraïne woedde deze onverminderd door en op 7 oktober heeft de Palestijnse terreurbeweging Hamas een aanval op Israël uitgevoerd. Israël sloeg hard terug met aanvallen op de Gazastrook, die inmiddels tot tienduizenden doden hebben geleid. In de talkshow Khalid & Sophie werd hier veelvuldig aandacht aan besteed, onder andere met een indrukwekkende voordracht van Ramsey Nasr. Ook in De Nieuws BV, Buitenhof en Even tot Hier werd het onderwerp veelvuldig besproken. 2023 is ook het jaar waarin ‘woke’ een negatieve lading kreeg, de PVV van Geert Wilders de grootste werd met 37 zetels in de Tweede Kamer en de verkiezingsuitslag een onzekere toekomst van de Publieke Omroep inluidde. Aan BNNVARA de taak om het sociale en progressieve geluid te blijven laten horen en tegelijkertijd vermaak te bieden aan de brede groep die BNNVARA wil bereiken. Dat lukte vaak heel goed, met onder andere Kassa, Even tot Hier en de Oudejaarsconference. Intern werd het gesprek wie we zijn en welke positie we in deze tijd innemen in de maatschappij, veelvuldig gevoerd. Per programma kan het antwoord daarop verschillen. BNNVARA blijft een grote hoeveelheid en diverse mix van content aanbieden.

Impact

BNNVARA streeft naar een open, gelijkwaardige en rechtvaardige samenleving. Dat streven is leidend in de programmering, waarmee BNNVARA iets teweeg wil brengen: mensen (van diverse achtergronden) bereiken en beroeren, onrecht ontmaskeren, discussie aanwakkeren, mensen in beweging zetten en soms ook de dingen gewoon laten zien zoals ze zijn. Daarnaast is BNNVARA de omroep die mensen wil amuseren, vermaak bieden, liefst maatschappelijk gelaagd. Veel van de BNNVARA-content heeft grote maatschappelijke impact gehad. Zo is de serie Fight or Flight met een laatste speciale aflevering over de Darien Gap uitgezonden; een levensgevaarlijke, 120 kilometer lange route door de jungle van Colombia en Panama die vluchtelingen met gevaar voor eigen leven nemen op weg naar de Verenigde Staten. Sahil en zijn team legden als eerste cameraploeg ter wereld de volledige route af. ZEMBLA werd met het PFAS-dossier leidend in het onderzoek naar een schonere leefomgeving. En Sinan ging in Breuklijnen in Nederland op zoek naar de impact van de oorlog in Gaza op joden en moslims. Ook waren er meerdere speciale eenmalige uitzendingen: de viering van 150 jaar afschaffing van de slavernij vanuit Carré, een benefietavond met het Rode Kruis voor aardbevingsslachtoffers in Samen voor Marokko en BNNVARA stond stil bij 75 jaar Mensenrechten in samenwerking met Amnesty International.

In 2023 viel BNNVARA wederom veelvuldig in de prijzen; BOOS won de Tegel in de categorie Onderzoek, Even tot Hier ontving de Ere Zilveren Nipkow en Selma; op mijn manier de NPO Start Award voor meest gestreamde documentaire. Ook onze presentatoren bleven niet onopgemerkt. Sahil won de Dutch Media Award, Sinan Can heeft de Leon Weckeprijs in ontvangt genomen, Raven pakte de winst bij de Winq Media Award en Floortje was de winnaar van de Media Oeuvre Award. In het genre Jeugd pakte BNNVARA met Dome 16 de Rose d’Or en voor het tweede jaar op rij ontving Kinderen voor Kinderen de prijs voor best bekeken music video. En begin 2024 ontving Roelof Bosma de prijs Journalist van het jaar 2023.

Hieronder volgt een overzicht van het media-aanbod non-fictie per genre.

JOURNALISTIEK EN OPINIE

In een jaar dat getekend werd door veel maatschappelijke ophef, oorlogen, verkiezingen en polarisatie binnen de maatschappij, lukte het BNNVARA midden in het maatschappelijk debat in de voorhoede te opereren. De vaste journalistieke titels als Khalid & Sophie, BOOS, ZEMBLA, De Marker en Buitenhof maakten in dit domein ontwikkeling door op verschillende vlakken. BNNVARA trok zich terug uit Op1 na verschil van inzicht over de aansturing door de partners in dit samenwerkingsverband. Khalid & Sophie maakte groei door resulterend in een langdurige verlenging, BOOS zorgde voor groei op weg naar de miljoen online-abonnees, De Marker toonde bestaansrecht op gebied van journalistiek voor en door jongeren en ZEMBLA maakte de definitieve omslag naar meer online en minder lineaire onderzoeksjournalistieke producties. De journalistieke programmering van BNNVARA toonde zich hiermee toekomstbestendig. Het geluid van BNNVARA in het pluriforme bestel werd door de NPO gewaardeerd. Journalistieke hoogtepunten uit 2023 zijn de uitzending over de ‘Oranje Helmen’ in het aardbevingsgebied in Turkije en de keuze van de NPO om het programma Khalid & Sophie door te zetten naar de late avond vanaf het najaar van 2024. Een onmiskenbaar dieptepunt in 2023 was de doodsbedreiging aan het adres van presentator Tim Hofman, met daarmee een aanval op hem, op zijn redactie, op BNNVARA en de vrije journalistiek. Verder is BNNVARA eind 2023 gedeeltelijk teruggekeerd naar de Raad voor Journalistiek. Daarmee reageerde BNNVARA op de gewijzigde werkwijze van de Raad voor de Journalistiek, bedoeld om aan kritiek over onder meer toenemende juridisering van onder andere BNNVARA tegemoet te komen.

DOCUMENTAIRE EN DOCUMENTAIRE SERIES

2023 was een goed jaar voor BNNVARA binnen het genre documentaire. In volume was sprake van een forse groei en er werden veel aanvragen bij zowel Cobo- als het NPO-fonds gehonoreerd. De diversiteit van het aanbod van BNNVARA was groot. BNNVARA maakte series, one-off’s, korte en lange documentaires die het zowel lineair als online goed deden. Er is gewerkt met jong talent (Hugo Drechsler van Paul & Paul) en gevestigde namen (Hans Pool van Een Amerikaanse Nachtmerrie en Roofkunst). Bovendien heeft een regisseur Elena Lindemans van BNNVARA met In de TBS ook weer een indrukwekkende serie afgeleverd (de 1 na meest gestreamde documentaire op NPO-Start). Trots is BNNVARA ook op de documentaire jeugdserie Blozende Oortjes over de seksuele ontwikkeling bij jongeren, het Gouden Kalf voor jong talent van Joey Beninstant met Het Leven Is Niet Kort Genoeg en de impact van 4 afleveringen Roofkunst op de kunstwereld en het koloniale verleden van Nederland. Minder fraai was de uitspraak van de rechter over de uitzending van de 5e aflevering van Een Amerikaanse Nachtmerrie, de rechter verbood die uitzending wegens het tekort aan wederhoor in die aflevering. Desalniettemin heeft BNNVARA in 2023 haar positie in het documentaire speelveld verstevigd en vergroot. BNNVARA ziet uit naar een minstens even succesvol jaar in 2024.

HUMAN INTEREST

Op NPO1 bleef Floortje Dessing met een nieuwe reeks Naar het Einde van de Wereld hoge kijkcijfers scoren. De serie Floortje Gaat Mee stelde belangrijke vragen over de omgang van de mens met de dieren op deze planeet. Veel indruk maakte de nieuwe serie Niet Klein te Krijgen met Paul de Leeuw waarin hij kinderen die een levensbedreigende ziekte hebben en hun families volgt. Ook De Geknipte Gast op NPO2 was met tweemaal 16 afleveringen zeer zichtbaar. Op NPO3 heeft BNNVARA een moeilijk jaar gehad met dalende kijkcijfers over de hele zender. Desondanks is het gelukt een aantal vaste titels stevig in het zadel te houden, zoals Je Zal Het Maar Hebben, Boerderij van Dorst, Nachtdieren en 4 Handen op 1 Buik. Je Zal Het Maar Hebben kreeg zelfs van het publiek met een 8 het hoogste waarderingscijfer. First Dates is nog steeds een vaste waarde om 19.30 uur, maar boet wel in op kijkcijferaantallen. In 2023 werd daarom ook gestart met de pilot De Salon die een alternatief moet bieden voor de dagelijkse First Dates serie. Ook binnen BNNVARA is gestart met de inrichting van een hub die zich specifiek richt op de ontwikkeling van content voor NPO Start. Door veel te ontwikkelen voor en ons te specialiseren op dit platform wil BNNVARA zich op de langere termijn onmisbaar maken. In 2023 heeft BNNVARA daar met twee series al grote stappen gezet; De nieuwe serie Selma; op Mijn Manier was een ongekend succes op NPO Start en Superleeuwen, het Marokkaanse voetbalsprookje leidde tot veel abonnees op NPO Plus uit doelgroepen die BNNVARA moeilijker bereikt.

KENNIS EN EDUCATIE

Via het genre Kennis en Educatie is het BNNVARA gelukt veel nieuwe titels in te tekenen. Titels die we intern, met eigen makers, produceren. Spuiten en Slikken wordt door de NPO als brugfunctie gezien om een jonger publiek naar NPO Start te halen en daarom heeft BNNVARA veel kansen gekregen om afgeleiden van Spuiten en Slikken op Start te programmeren. Vonneke Exposed was de eerste documentaire waarin onder de vlag van Spuiten en Slikken een nieuwe ‘Netflixachtige’ manier van maken is uitgeprobeerd. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen; de serie heeft een geheel nieuw, jong publiek naar NPO Start getrokken. In hetzelfde jaar startten de series Van de Wereld, Verslaafd aan Vluchten en Papi’s en Pimps die allen in 2024 worden uitgezonden. Wortelboer en van Rossem beleefde een zeer succesvol eerste seizoen en is zo goed als zeker ingetekend voor een volgend seizoen. En ook het intern ontwikkelde Voorvechters heeft zich bewezen met een proefaflevering en mag in 2024 vier afleveringen maken. Op NPO2 heeft BNNVARA een enkele prachtige docuseries gebracht over maatschappelijk belangrijke thema’s: Erik Dijkstra maakte Roofkunst, over onze krampachtige omgang met kunst uit koloniale tijden en ‘Staken op leven en dood’, over de onbekende april-meistaking van 1943. De noodzaak en gevolgen van de energietransitie werden in Energieman door Menno Bentveld getoond. In Alles is Famiri reisde Amber Kortzorg naar het geboorteland van haar vader, Suriname, voor een persoonlijke en journalistieke kijk op het land. Coen Verbraak sprak Nederlandse Joden naar aanleiding van het 75-jarig bestaan van de staat Israël in Het Beloofde Land. Een belangrijk perspectief, ook in het licht van de oorlog die Israël op dit moment voert tegen Hamas. Ook op NPO2 blijft 2 voor 12 ongekend hoge kijkcijfers halen, en ook Per Seconde Wijzer trekt al enkele jaren steeds meer kijkers, tegen de dalende trend in. In 2023 is een nieuwe quiz Onder de streep ontwikkeld, die waarschijnlijk in 2024 een eerste serie krijgt. Vroege Vogels en Kassa zaten in 2023 op een voor hen ongunstig gedeeld tijdslot op NPO2. Volgend jaar wordt Vroege Vogels verplaatst naar de zondag, om beter op het ritme van de natuur te kunnen aansluiten. BNNVARA blijft ernaar streven Kassa weer terug te krijgen op NPO1.

CULTUUR EN AMUSEMENT

De rijke traditie die BNNVARA kent met het aanbod cultuur en amusement heeft BNNVARA ook in 2023 laten zien, helaas was niet alles was daarbij even succesvol. Op de zaterdagavond blijft Even tot Hier van een bewonderenswaardig hoog niveau. Ook de quiz The Connection doet het uitstekend. Minder geslaagd waren Freeks Saturday Night Safari en Hotel Hollandia. Deze programma’s keren niet terug in 2024. Het streven blijft om een succesvolle titel op de zaterdagavond te ontwikkelen. Het succes van Media Inside heeft een vervolg gekregen met een wekelijkse satirische talkshow Van Roosmalen en Groenteman. Daarnaast is met beiden gewerkt aan nieuwe programma’s. In 2023 is een pilot van een nieuw cultuurprogramma opgenomen, die in 2024 als serie van 10 is geprogrammeerd: Groenteman op Zondag.

101Barz blijft, ondanks een iets minder jaar wat kijkcijfers betreft, het belangrijkste platform voor Nederlandse hiphop. Begin 2024 is op YouTube de grens van 1 miljard streams zelfs gepasseerd.

Verder heeft BNNVARA een belangrijke positie in de cabaretwereld met registraties van shows van grote namen, maar ook van nieuw talent. De oudejaarsconference blijft daarin het vlaggenschip. De keuze voor Micha Wertheim was een spannende. Micha heeft de traditie een nieuwe impuls gegeven en werd zeer goed beoordeeld door kijkers en recensenten. De andere traditie 1 dag later wordt ook voorgezet: het nieuwjaarsconcert van het Nederlands Blazers Ensemble was in 2023 (én 2024) een zeer divers spektakel met Floortje Dessing als presentator. In de ontwikkeling van een nieuwe Late night show met Omroep Zwart zijn in 2023 ook stappen gezet en wordt in 2024 voorgezet.

JEUGD

Ook dit jaar was BNNVARA wederom goed vertegenwoordigd op ZAPP. Last Family Standing kreeg een tweede seizoen, maar helaas geen derde seizoen. Teenage Boss had maar liefst 10 afleveringen die naarmate het seizoen vorderde steeds beter scoorden. In het voorjaar van 2024 worden de afleveringen herhaald en zal blijken of een nieuw seizoen ingetekend kan worden. Steken en Prikken was populairder dan ooit en is na Freeks Wilde Wereld door de kijker tot meest geliefde ZAPP-programma bekroond. Voorts waren er veel nieuwe titels. Kinderen voor Kinderen bracht met Kinderen voor Kinderen Karaoke en Kinderen voor Kinderen in Actie twee nieuwe lineaire titels uit. Proefkonijnen werd omgeturnd van een NPO3 titel tot een ZAPP-titel met Jurre en Sahil als presentatoren. Met Groep 8 aan de Macht, waarin scholen in actie komen om maatschappelijke problemen op te lossen, bracht BNNVARA voor het eerst een eigen ontwikkelde ZAPP-titel op de markt. De productie van dit programma lag volledig in 2023 en wordt in 2024 uitgezonden.

Integraal programmeren

Twee jaar geleden zijn de uitgangspunten van het Integraal Programmeren omarmd door de NPO. Door nog beter multidisciplinair samen te werken, heeft BNNVARA eerder en scherper in beeld gekregen wanneer kan worden ingezet op integrale programmering. De YouTube Hub had ook dit jaar weer veel nieuwe series met Sekspedia, Ruiken en Likken, Comeback Challenge en How to DIY. Sekspedia, waarin BNNVARA weer als vanouds het voortouw neemt op het gebied van seksuele voorlichting, sloeg goed aan en heeft een tweede seizoen gekregen. Spuiten en Slikken heeft een enorm succesvol seizoen gehad met stijgende abonnees en views. Voor het eerst is er ook content voor TikTok gemaakt en 1 miljoen views zijn geen uitzondering. Na zeven jaar hebben Jurre Geluk en Emma Wortelboer het presentatiestokje overgedragen aan de drie nieuwe talenten Roos, Ralph en Diva die vanaf 2024 de gezichten van het platform vormen. Ook Kinderen voor Kinderen had een zeer succesvol jaar. Niet alleen met de liedjes heeft het merk wederom bewezen maatschappelijke thema’s op een voor kinderen interessante manier te kunnen brengen. Ook met Thuis is het Oorlog is een moeilijk onderwerp bespreekbaar gemaakt. 2024 wordt een spannend jaar waarin Kinderen voor Kinderen een volledig online platform wordt.